Lomdlalo udlalwa amantombazane. Kulomdlalo kubakhona amaqembu amabili. Umagalobha wakhiwa ngokusantanjana ihlanganiswe ukuze ivaleke bese ivuleka esiphakathini. Uma sekudlalwa abantu ababili abavimbile. Intambo bayibeka ezindaweni ezithize zemizimba yabo abayiphathi ngezandla, njengokuthi bayiqalisa emadolweni intambo, ikhuphuke njalo ize ifike ekhanda noma ezandleni. Lokhu kubizwa ngokuthi kusemoyeni, kuyangokuthi nivumelane ngani ngesikhathi umdlalo usaqala. Bese bekhethana ngamaqembu nakhona bakhethana ngokwazana ukuthi ubani omude noma ogxuma kakhulu.
Lomdlalo ubanezigaba noma amagama akhona ukuhlukanisa ukuthi kudlalwa muphi. Kukhona ugxumgxa, kukhona u-aya, kukhona umasgalobha kanye nomakhoneni. Ugxumgxa udlalwa kanje: basuke bevimbile laba babili, kuthi odlalayo afake umlenze entanjeni, lo omunye umlenze usuke ungaphandle kwentambo, agxumele kwenye intambo bese lomlenze okade ungaphandle ube ngaphakathi lo obungaphakathi uphumele ngakwelinye icala, uphinde futhi usubuyela la obukhona ugxuma kane kuze kube yigema noma ukuphela kwalelozinga. Uma sewenza igema ugxumela phakathi uyigxabalazele yonke intambo bese uphuma.
Umasgalobhe wona udlalwa ngendlela yokuthi usuke ume ngaphandle bese ugxuma ungene entanjeni ngomlenze owodwa uphinde ugxume futhi ugxumele kwenye intambo. Ngalesikhathi umlenze owodwa osele entanjeni bese uwukhipha ngaphandle kokugxuma. Uphinda wenze lokhu okufanayo ukubuyela lapho okade ukhona. Ekugcineni uyagxuma uphambanise intambo, kuthiwa wenza uthusi. Uphumele kwelinye icala ngaphandle ngokugxuma kuthi uma usubuya uyagxuma uphumele lapho ubuqale ngakhona. Intambo isiyakhuphuka iyakwenye indawo.
U-aya wona udlalwa ngendlela yokuthi uphenduka emoyeni imilenze uyilungiselele ukuthi ingene intanjeni. Umlenze owodwa ungena entanjeni ngesikhathi, uphinde futhi kanjalo kungene omunye umlenze, bese ushaya uthusi uphambanise intambo uphume bese uphinde lokhu kwasekuqaleni, sekuyigema uphume. Obeseshile noma obeseqhumile (ukuqhuma itemu elisetshenziswa yizingane uma kukhona ohlulekile ukwenza okufanele akwenze) uyavuka uma lowo obedlala engaqhumanga, kuba yigema.
Umakhoneni: lapha kusuke kuvimbe abantu kusukela kwabathathu kuya kwabayisithupha. Nakhona iqala emadolweni ikhuphuke ize ifike ekhanda. Kuya ngokuvumelana kwabadlalayo. Umehluko walomdlalo naleyo echazwe lapha ngenhla ukuthi ugxumela ngaphakathi ngemilenze yomibili entanjeni. Lokhu kwenziwa yiqembu lonke. Uma seningenile nonke kufanele niphume futhi kungashi muntu. Uma kukhona oshile noma oqhumile, uvuka uma isibuya ekhanda intambo sekuyigema uma nishe nonke mhlawumbe nisesesinqeni. Kuvimba nina kudlale laba abanye kanjalo kanjalo.
By: Nelisiwe Hlongwane