Izithakazelo Nomlando WakwaNtombela

Izithakazelo
Malandela!
Mpangazitha!
Dlukudla!
Mahlobo!
Mdlani!
Dlukula dledle, wena wentshontsho
Sidlukula samakhosi, hululu ngesisu,
Sisu esivuka, emsendo njengengubo
Wena wentonto,
Manjanja kaNhlambela
OMagaba ngakwabo,
Omlalinga ngokulunga izintab’ iSiphezi neBabanango
Amavimbel’ akwaMpukunyoni
Nina bezulu likaDidi
Lukhwazi!!!

Nazi ezinye ezitholakala: Izithakazelo Nezibongo ZaKwaZulu, E.Thamsanqa Sithole
Ntombela!
Mahlobo!
Mpangazitha!
Nin’ enipheka ngembiz’ ende
Isibong’ esibi
Esingabizwa ngabalandakazi
Sidindi somtshiki
Nin’ enishay’ impukane ngesibhakela
Niyinqamul’ amathumbu
Nina bakwaMalandela
Nin’ enizal’ uZulu
Nina bakaDambuza
Nina bakwaLuswazi
Dlukula!
Nzuza!
Sishosho sikaPhunga noMageba.

Umlando Wabo
USobadli uzale uNzobo (uDambuza) obe ngenye yezinduna zeSilo saseMgungundlovu, wazala uMakhedama. UNzobo ubulawe ngabamhlophe bemhudula ngenqola ebheke phansi ngekhanda waze wafa. Ukhulunywe kabi kwabamhlophe nguMpande ethi nguyena noNdlela kaSompisi abathi iSilo saseMgungundlovu masibulale uPiet Retief nezikhulu zakhe. UNzobo wayengumeluleki omkhulu weSilo saseMgungundlovu, uManjanja kaNhlambela wakwaNtombela wayeyisethenjwa seSilo sakwaDukuza, nasezimpini wayefolosa ngaye futhi ehlabana.

ILembe lalimthatha njengowakwabo njengoba umlando usho. Bona ke baphuma eMzimkhulu kaDlukudla waseMungwini. Yena uManjanja usale empini yaseNcome. Uzalo lwakhe luseNkandla koThalaneni olunye luseMalimede. Luphuma kwenye yamadodana akhe uThwakumbane. Uzalo lukaNzobo lukwaDabhazi kwaNongoma. Kuthe emveni kokuba esebulewe leyandawo isibhekwe ngumfowabo uMakhedama ozale uNkowane (uMthilathila) owayeyinduna yamabutho futhi engumdidiyeli wawo.

UMthilathila uganwe nguMntwana uSelina, weSilo sasoSuthu ozale uMntwana uBhekumuzi, ozale uNhlanhla noMalidi (indodakazi). UMthilathila wayeganwe ngamakhosikazi ayisishiyagalolunye. UNzobo wazala uMgamule owaba yisethenjwa esikhulu ngesikhathi kubusa iSilo sakwaNodwengu. Wathutha ngaseNgwemnyama okuyindawo engasemfuleni iMona khona kwaNongoma wayokwakha ngasezintabeni zoBombo.

Ngaleso sikhathi wabe ehambisana nenkosana yakhe uMaphungwane owabamba elikhulu iqhaza ezimpini zeSilo sakwaNodwengu saze samnikeza izwe elingaphesheya komfula uPhongolo. Nangesikhathi seSilo sasoNdini saze samxoshisa ngezinkomo zekhethelo iNyonikayiphumuli, ukuba abheke leya ndawo njengoMnumzane obhekele iSilo. Wayekuleya ndawo eyaziwa ngokuthi kuseNgabule.

Ngesikhathi ekuleya ndawo unqume ukuba bengabe besaba ngabakwa Ntombela kodwa besebenzisa isithakazelo njengesibongo uMahlobo, hhayi wakwaNzuza kodwa lona ngowakwaNtombela. UMahlobo wabe ezalwa nguNtombela. UMaphungwana wahamba emhlabeni inkosana yakhe isencane, nokwaphoqa ukuba ibanjelwe ngumnawabo kaMaphungwana, uNkamfu. Kwahamba isikhathi kwase abelungu badla umhlaba wabantu bakwaMahlobo wenziwa amapulazi.

Bahlakazeka abantu bakwaMahlobo baya esifundazweni saseMpumalanga, eMtshezi naseSwazini. Abamhlophe bayidabula indawo yakwaMahlobo bayifaka ngaphansi kwamanye amakhosi; eyakwaSibiya, eyakwaMavuso neyakwaDlangamandla, eBelgrade.

Kuthi indlu kaNgonela kaDidika Nzobo kaSobandli kaDlukula. Lendlu yayilaphaya ngasemfuleni, iMfule ngakoMalimede (Melmoth). Ibhekene nekhohlwa lakwaMpungose, eSaholeno. Yilapho okwakunomuzi kaNgonela waseVuneni. Kulo muzi kuphume umuzi wakwaSaziwayo, owakwaCaphuluka, owakwaMxeshule, owakwaDinindodakazi, owakwaBhekelinduna, neminye. UNgonela uzale uDlabalangisonta owayesenga izinkomo zasesigodlweni oNdini esengela iSilo.
Ezinye izibongo eziphuma kwaNtombela yilezi: Mahlobo, Ntanzi, Fakazi, Mahaye nezinye ke.

Bazalana kanje oNtombela
UNtombela uzale uMpangazitha, uMdlani, uMahlobo noNtanzi. UMdlani uzale uDlomo. UMpangazitha uzale uDlukula owazala uMagula, uSobadli, uGininda, uZwana noMsiniza ophume nomuzi waseNsalaze. USobadli uzale uNzobo, uMakhedama, uNomazwana, uNzipho, uDidi noNoqoshama.

Indlu yaseMakhosini
UZwana uzale uZiningo, uSoqgamile, uMagegedla noDlozi.

Indlu yaseMthingoma eMakhosini
ULukhwazi uzale uMabamba, uNdabankulu noMsenteli. UMabamba uzale uLubhudlungu, uzale uBangowakubo uzale uMoffat ozale inkosi uMhlabunzima ozala uVukani. UMalunda uzale uMphaka ozala uNkosinathi. UNdabankulu uzale uMfanomhlophe (uBhoko) noBhova.

Indlu yakwaMpukunyoni kwaGezahlale
UZiningo uzale uFaku ozale uLubhudlungu ozale uMakhwembe, ozale uHangaza. Abanye batholakala eMgungundlovu naseMsinga.

Indlu kaNzobo kwaMbamba kwaDabhazi kwaNongoma
UNzobo kaSobadli uzale uMgamule noDidi. UMakhedama kaSobadli uzale uNkowane (uMthilathila), ozale inkosi uBhekumuzi ozale uNhlanhla noMalindi.

Indlu kaMagula kaDlukula eNkandla, naseMelmoth
UMagula ozale uNhlambela ozale uManjanja, ozale uMbonambi, ozale uThayisa.

Indlu kaNgonela kaDidi
UNgonela ozale uPhakade, uSiqaka, uSheveza, uDlabalangisonta noMshiza.

Indlu kaGininda, KwaKhishwayini, eSungeni, eBaqulusini
UDlukula uzale uGininda, ozale uMajiya noSondoda. UMajiya uzale uGamndana ofele empini yaseSandlwana. USondoda wayeyinkosi yeSilo sakwaNodwengu.

Indlu yakwaNdwalaza, Mahlobi eNgabule
UMgamule kaNzobo uzale uMaphungwana, ozale uNkanankana noNkamfu. UNkanankana uzale uMfuneni yena wazala inkosi uMandlenkosi.

English Summary
This article outline the history and clan praises of Ntombela people.

By: Mbusiswa Zuma
Reference: Ilanga Newspaper and Izithakazelo Nezibongo ZakwaZulu, E.Thamsanqa Sithole

2 thoughts on “Izithakazelo Nomlando WakwaNtombela”

Leave a Comment