Ngokosiko lwesintu umakoti unemisebenzi okumele ayenze emzini (lapho kuzalwa khona umyeni wakhe) wakhe. Umsebenzi womuntu wesifazane awupheli ikakhulukazi ezindaweni ezisemakhaya. Umakoti kulindeleke ukuthi aye kotheza izinkuni ehlathini. Uma umakoti eya kotheza uye ameme abanye omakoti kanye nakomakhelwane ukuthi kuvukwe ntathakusa kuyiwe kotheza. Kubangcono uma bezohamba bebaningi ukuze baphephe nasezilwaneni ezesabekayo ezingahle ziqhamuke.
Uma befika ehlathini baye bahlukane ngezindawo ilowo nalowo angene kweyakhe intuba azothola kuyona izinkuni. Kunendlela-ke abaxhumana ngayo uma besehlathini futhi sebedukelene ukuze bezwane ukuthi basekhona noma baphephile. Uye amemeze omunye athi “wuwu” asabele nomunye, naye athi “wuwu” njalonjalo.
Izinkuni abasuke beyozitheza basuke bezozisebenzisa ekuphekeni nokotha kuyenzeka ke uma beye kotheza bathathe usuku lonke besehlathini. Uma umakoti esebuyile ehlathini uhlanza izindlu, emakhaya izindlu zakhona ziyasindwa ngobulongo benkomo. Umakoti akeqeli esililini sabesilisa engakanikezwa imvume kanti futhi kunokudla okungamele akudle uma engakanikezwa indlakudla yakulowomuzi njengamasi, inyama ekhulunyelwe, amaqanda nokuthi akangeni esibayeni futhi akabuthinti ubulongo.
Kunembuzi ehlatshiswa umakoti uma elethe umbondo emzini ekuthiwa indlakudla ukuze akhululeke uma esefika kwakhe adle noma yini. Uma ke esefikile emzini uhlatshiswa ngembuzi yokuthi akhululeke angene lapho efisa ukungena khona.
Umakoti uyapheka, aphekele umndeni wasemzini kuyenzeka omunye afike esakhelwe elakhe ikhisi kwenzelwe ukugwema ukuxabana ikakhulukazi uma kukhona odade. Ngokosiko lwesiZulu umuntu wesilisa akalithinti ibhodwe ngoba kunenkolelo yokuthi uzobe elula uma ezithintela ibhodwe uncamela ukulamba. Umakoti ke kumele awandise umuzi wendoda ngokuthi azale abantwana aphinde abanakekele, abakhulise ngendlela efanele.
Written by: Zanele Shange